Route naar het onderwijs

Eén van de redenen dat ik denk nog niet afgestudeerd ben, is dat ik ADHD blijk te hebben. Toen ik begon met studeren, wist ik dat nog niet. Ik heb eerst 2 jaar een andere technische studie gedaan. Ik ging op kamers wonen en werd lid van een studentenvereniging. Ik heb het in die tijd eigenlijk vooral heel gezellig gehad, maar was niet in staat om mijn eigen structuur op te bouwen. Met als gevolg dat die studie strandde en ik uiteindelijk via de tussenstap bij een andere HBO opleiding bij de leraar opleiding belandde.

Onderwijs heeft mij altijd getrokken. Met een moeder die juf op een basisschool was, was onderwijs dichtbij. Mijn levensvisie was ook: eerst voor 5 of 10 jaar het bedrijfsleven in en dan overstappen naar het onderwijs. Ook wist ik toen al welk vak het zou worden. Toen ik niet meer mocht doorstuderen op de universiteit (omdat ik te weinig studiepunten voor het 1^e jaar had), ging ik weer bij m’n ouders wonen en startte ik met de lerarenopleiding.

Er is meer dan alleen onderwijs

Ik zie mezelf nog steeds niet m’n hele leven in het onderwijs. Ik wil mijn leerlingen meer kunnen brengen dan alleen het vak dat ik geef. Om dat te kunnen doen, denk ik dat het belangrijk is om een voet buiten het onderwijs te zetten. Als ik kijk naar de docenten die ik zelf vroeger leuk vond, dan waren dat degenen die tegelijkertijd ook met andere dingen bezig waren. Bijvoorbeeld die leraar Nederlands die ook een boek aan het schrijven was. Ik zie mezelf óf tussendoor een paar jaar het onderwijs uit óf tegelijkertijd iets ernaast doen. Ik teken graag en zie mezelf over een tijdje best als parttime docent en parttime illustrator o.i.d.  In eerste instantie is dat een keuze voor mezelf, om niet in een, wat ik noem, onderwijstunnelvisie te komen. Daarnaast houd ik ook in gedachten dat alles wat ik zelf mee maak en leer, ik het onderwijs mee inneem.

Schaamte en onzekerheid

Dat ik ADHD heb, weet ik pas een aantal jaar. Aan het begin van mijn opleiding wist ik dat nog niet. Ik voelde me in die tijd onzeker over verschillende zaken die ik eigenlijk niet zo goed kon verklaren. Wat later typische ‘fouten’ blijken die met ADHD te maken hebben. Denk aan onzekerheid die kwam kijken als ik afspraken vergat. Een leerling die bijvoorbeeld vroeg over zijn inhaaltoets en dat ik het me even niet meer kon herinneren. Ik schaamde me er dan voor en vond vooral dat ik het niet kon maken als docent om het niet meer te weten. Al zei ik dat natuurlijk niet op die manier. Ik probeerde het in die tijd vooral weg te wuiven. 

Inmiddels weet ik dat dit soort foutjes er een beetje bij horen. Vroeger kon ik dit soort dingen ook niet duiden. Behalve dan dat ik vond dat ik niet goed genoeg was of ik niet goed genoeg m’n best deed.  Eigenlijk vind ik mezelf nog steeds lui en niet gedisciplineerd. Op die manier naar jezelf kijken leer je zo snel niet af. Die onzekerheid heb ik nog steeds, maar gelukkig minder op sommige fronten.

Diagnose ADHD

Op een gegeven moment ging ik de onderzoeksmolen in, kreeg ik de diagnose ADHD en startte met medicatie en cognitieve gedragstherapie. Als ik las over ADHD dacht ik: “Dit verklaart alles. Hoe heb ik dit niet kunnen zien. Dit is zowaar.” Maar deze gedachten wisselden zich af met boosheid (“Had ik het maar eerder geweten, dan had het me een hoop ellende bespaard”) tot ontkenning en ongeloof (“De uitslag klopt vast niet. Ik ben gewoon lui”) tot blij dat het allemaal verklaard was. In het begin had ik nog zoveel moeite om het voor mezelf een plek te geven. Daardoor lukte het me ook niet om er direct open over te zijn. Wel vertelde ik het in die periode aan een paar collega’s waarvan ik wist dat zij ook ADHD hadden.

Ook nog overspannen en depressief

In de nasleep van dit alles, en de combinatie van studeren en teveel uren werken, werd ik overspannen en depressief. In die periode heb ik m’n mentorklas (die ik toen 1,5 jaar had) en nog een paar klassen af moeten stoten. Dat was pittig. Ik had het gevoel dat ik leerlingen in de steek liet. Toen heb ik een keuze gemaakt waar ik achteraf heel blij mee ben. Ik heb de leerlingen de reden verteld en hen vertelt over mijn overspannen/depressieve klachten. Ik legde uit dat ik bijvoorbeeld echt heel moe was, niet m’n bed uit kon komen. Ik heb voor het eerst gesproken over iets waar ik eigenlijk nog heel onzeker over was.

Ik merkte dat leerlingen daar over het algemeen heel goed mee om konden gaan. Bij leerlingen die dat moeilijk vonden, zag ik dat dat uit onzekerheid kwam. Want 9 van de 10 leerlingen die daar vervelende opmerkingen over maakten, als je ze goed bekeek, was het omdat ze zelf met dingen aan het worstelen waren. Ik liet hen vooral vragen stellen en was zo eerlijk mogelijk geweest tegen ze. Wat ik toen vooral merkte, was hoe geïnteresseerd de leerlingen waren. Het was hartverwarmend om te zien hoe die leerlingen ermee omgingen en hoe nieuwsgierig zij waren.

Spannend én trots

Terugkijkend is het moment dat ik m’n klas vertelde dat ik hen niet meer les kon geven omdat ik met depressieve klachten zat, wel een kanteling. Het was de eerste keer dat ik zo kwetsbaar voor de klas heb gestaan. En dat ik merkte dat dat kon. Ik hoefde niet te doen alsof ik de docent was die alles op orde had. Ik merkte dat ze dat eigenlijk ook niet van me verwachtten. Natuurlijk verwachtten ze wel competentie. Eerlijk zijn over je zwaktes hoort daar wat mij betreft bij. Het heeft er in ieder geval voor gezorgd dat ik mijn persoonlijke zwaktes van mezelf niet meer weg hoefde te moffelen.

En ja, die openheid was eerst heel eng. Toch was ik eigenlijk vooral trots op mezelf. In periodes daarna heb ik geprobeerd steeds vaker eerlijk te zijn over dit soort dingen. En dat heeft ook geleid dat, toen ik m’n ADHD voor mezelf meer een plek had gegeven, ik daar ook makkelijker en meer over kon delen.

Ik ben nu opener en ‘gebruik’ m’n ADHD

Het heeft er zeker ook voor gezorgd dat ik niet alleen tegen leerlingen, maar in het algemeen opener ben over dit soort dingen. Het helpt om oké te zijn met wat je minder goed kan. Natuurlijk zijn er nog steeds dingen waar ik me over schaam of die ik probeer weg te moffelen, want oude gewoontes gaan niet zo snel weg en negatieve gedachtes zijn ook niet spontaan verdwenen.  

Inmiddels ‘gebruik’ ik mijn ADHD ook als ik voor de klas sta. Naast dat ik geen geheim van maak van mijn ADHD, maak ik er juist bewust gebruik van om het leerklimaat veiliger te maken voor leerlingen die ook een etiketje hebben en daar zelf waarschijnlijk mee zitten. Door zelf open te zijn over dat ik ADHD heb, dat er zaken bij horen die ik lastig of moeilijk vind en dat dat helemaal oké is,  geef ik hen een voorbeeld. Dat het oké is om je medicatie een keer te vergeten of dat het oké is dat je iets door elkaar haalt of fouten maakt door chaos in je hoofd.